Ojcostwo to trudne zadanie, a relacja ojca z dzieckiem od samych narodzin była niedoceniana przez dziesięciolecia. To na szczęście już się zmienia. Wielu ojców jest coraz bardziej świadomych i zaangażowanych. Dlaczego to tak ważne i jak tę relację budować?
W ostatnich dziesięcioleciach w szeregu dyscyplin nauk społecznych, jak choćby psychologia, pedagogika czy antropologia, podejmuje się coraz więcej studiów nad postacią i rolą ojca. O ile wcześniej wiele uwagi poświęcano negatywnym skutkom fizycznej lub psychicznej nieobecności ojca, tak obecnie powstają nowe kierunki badań, koncentrujące się na pozytywnych konsekwencjach ojcostwa przeżywanego sumiennie, z oddaniem i zaangażowaniem.
Tak przeżywane ojcostwo pociąga za sobą wiele dobrodziejstwa, znajdującego odbicie i w życiu dzieci, i w relacjach między rodzicami. Relacje między małżonkami są bardziej satysfakcjonujące i umacniane poprzez zaangażowanie w ojcostwo i pragnienie dobra swoich dzieci. Co jednak znaczy być ojcem zaangażowanym, obecnym w życiu dzieci? Być coraz bardziej świadomym i rozumieć znaczenie roli ojca. Relacja ojciec–dziecko stanowi jedną z tych najważniejszych w życiu, dlatego warto ją wzmacniać i inwestować w jej rozwój.
W pierwszych tygodniach i miesiącach życia dziecko pozostaje w bliskiej relacji z matką, która ma dawać mu poczucie bezpieczeństwa i zaspokajać wszystkie podstawowe potrzeby. Z czasem jednak, wraz z postępem rozwoju niemowlęcia, postać ojca odgrywa coraz większą rolę. To właśnie dzięki rozwijającej się relacji z tatą dziecko może wyjść poza diadę matka–dziecko i otworzyć się na innych ludzi. Wyjście poza relację z matką umożliwia dziecku zdobywanie kompetencji potrzebnych do rozwoju takich cech jak ciekawość, wytrwałość czy odporność na stres.
Kiedy zaczyna się zaangażowane ojcostwo?
Zaangażowanie w ojcostwo może zacząć się jednak dużo wcześniej, na etapie planowania rodziny i w oczekiwaniu na narodziny dziecka. Mężczyzna, wyrażający miłość do kobiety noszącej w łonie jego dziecko poprzez uwagę, szacunek czy troskę, tworzy uczuciowe podwaliny dla szczęśliwej przyszłości całej rodziny. Na tym etapie pogłębianie wiedzy ojców o tym, jak przebiega ciąża i proces kształtowania się płodu oraz jakie zmiany zachodzą w ciele i psychice matki, umożliwia ojcom tworzenie bezpiecznej przestrzeni oraz warunków prawidłowej ochrony życia matki i dziecka.
Branie udziału w prenatalnych wizytach u ginekologa razem z matką może być dla ojca okazją do doświadczenia niezapomnianych przeżyć związanych z obserwacją rozwoju dziecka. Korzystanie z fachowych porad, jak opiekować się noworodkiem i niemowlęciem, oraz włączanie się w pomoc matce w różnych codziennych czynnościach, odciąża ją. Dzięki temu mama czuje się mniej zmęczona, a tata zyskuje umiejętności dające większe poczucie odpowiedzialności za potomstwo oraz sprzyjające rozwojowi jego świadomego rodzicielstwa.
Pielęgnacja niemowlęcia, przewijanie, kąpiel, spacer – to czynności które pozwalają budować i wzmacniać silną relację ojciec–dziecko. Duże znaczenie ma tu bezpośredni kontakt – branie na ręce, podnoszenie, zachęcanie do zabawy. Nieodłącznym aspektem ojcowskiej miłości jest również służenie pomocą, wsparciem i zapewnianie poczucia bezpieczeństwa.
Ojcostwo a macierzyństwo
Różnice pomiędzy kobietą i mężczyzną znajdują często odzwierciedlenie w sposobie spędzania z dzieckiem wspólnego czasu. Czas spędzany z mamą jest inny niż czas spędzany z tatą, ponieważ każde z rodziców wybiera najczęściej inne aktywności. Każde z rodziców może realizować wspólnie z dzieckiem swoje pasje i pokazywać w ten sposób świat z wielu perspektyw, ukazując mu jego piękno i różnorodność. Ojciec jest przewodnikiem po wiedzy i do niego najczęściej należy rola objaśniania świata. Może budzić w dziecku pasję poznawania, zdobywania, odkrywania. Może też uczyć wytrwałości w dążeniu do celu i cierpliwości w znoszeniu przeciwności. Stawia wymagania i oczekuje ich realizacji. Będąc konsekwentnym, uczy swoje dzieci podejmowania decyzji i odpowiedzialności. Daje poczucie oparcia i stabilizacji. Stawiając dziecku granice i stojąc na ich straży, ojciec stwarza dziecku poczucie, że świat jest uporządkowany, łatwo zorientować się w nim, co jest dobre, a co złe, a podejmowane działania mają swoje konsekwencje.
Okres dojrzewania dziecka
Kiedy dziecko przestaje być dzieckiem, a nie jest jeszcze dorosłym, czyli gdy wchodzi w okres dojrzewania, mając lat kilkanaście, doświadczając burzy hormonów, kontestując i przekraczając przy tym ustalone granice, poszukuje jednocześnie oparcia w rodzicach, do których może wrócić, jak do bezpiecznej przystani, by później móc wypłynąć w podróż dorosłego życia. Rola ojca nabiera w tym okresie szczególnego znaczenia. Ojciec stanowi źródło zasad, występuje z pozycji i z mocą autorytetu, pełni rolę regulacyjną, dyscyplinując i egzekwując. I choć z czasem ta regulacyjna, oparta na kontroli funkcja musi słabnąć, to nie może zabraknąć stale obecnej ojcowskiej miłości.
Rola ojca zaznacza się niewątpliwie także w procesie społecznego dojrzewania dziecka. Dzieci uczą się poprzez przykład i naśladowanie. Żywe świadectwo ma większe znaczenie niż szereg porad czy wskazówek. Obserwując rodziców, dzieci dowiadują się, jak wygląda relacja kobiety i mężczyzny, oraz na czym polega rola matki i ojca. Okazując szacunek matce, ojciec uczy swoje dzieci poszanowania godności kobiet. Dziewczęta uczą się szacunku dla własnej kobiecości. Dla córek ojciec stanowi pierwszy wzorzec męski – poprzez ten wzorzec u dziewcząt kształtuje się stosunek do płci odmiennej, dziewczęta uczą się, jak traktować mężczyzn i jak powinny być przez nich kochane. Synowie dzięki ojcu mogą się separować psychicznie od matek, ale również od ojców uczą się odpowiedzialności i szacunku do dziewcząt.
Dlaczego warto dbać o relację z dzieckiem?
Tata, ojciec – to przygoda i rola na całe życie. Wspieranie syna w tym, jak wzrasta jego męskość i towarzyszenie córce, gdy rozwija się jej kobiecość, to doświadczenia, których nie można zapomnieć ani z niczym porównać. Najważniejsza w tej roli jest miłość, wyrażająca się poprzez wspólne spędzanie czasu, obecność, uważność, zabawę, troskę, ochronę, stawianie granic i wymagań, a nawet dyscyplinowanie, gdy trzeba. A wszystko to buduje relację ojciec–syn lub ojciec–córka. Jedyną w swoim rodzaju, wyjątkową.
Opracowała: Iwona Pieniążek
na podstawie:
- Antonello Vani, ,,Ojcowie obecni – dzieci szczęśliwe”, Wydawnictwo Polskiej Prowincji Dominikanów W drodze, Poznań 2012
- Anna Mikołajec, ,,Ojciec w rodzinie – model ojca idealnego i jego rola we współczesnym świecie”, http://www.publikacje.edu.pl/pdf/12192.pdf
- Agata Krzemień, ,,Ojciec w życiu dziecka”, https://www.centrumdobrejterapii.pl/materialy/ojciec-w-zyciu-dziecka/
- Kinga Pukowska, ,,10 powodów dlaczego rola dziecka w wychowaniu jest ważna”, https://mamopracuj.pl/10-powodow-dlaczego-rola-ojca-w-wychowaniu-dziecka-jest-wazna
