Im więcej w życiu cierpienia fizycznego i psychicznego, smutku, samotności lub lęku przed samotnością, poczucia winy, niezgody na to, co się dzieje, negatywnych wyobrażeń o przyszłości, utraty wpływu na swoje życie, tym większe prawdopodobieństwo wystąpienia depresji.
Zaburzenie to nie jest równoznaczne z przejściowym obniżeniem nastroju określanym popularnie chandrą. Trzeba też odróżnić smutek, który towarzyszy ludziom w sytuacjach trudnych, od patofizjologicznego zespołu depresyjnego, który wymaga farmakoterapii i psychoterapii.
Według obowiązującej klasyfikacji ICD – 10 podstawowe objawy depresji to:
- pogorszenie nastroju,
- utrata zainteresowań i zdolności cieszenia się,
- zmniejszenie energii prowadzące do wzmożonej męczliwości i osłabienia aktywności.
Aby można było rozpoznać depresję konieczne jest stwierdzenie występowania 2 wymienionych objawów, nieustępujących przez co najmniej dwa tygodnie.
Depresja klasyfikowana jest jako ,,zaburzenie nastroju”, jednak mamy tu do czynienia z czterema grupami objawów. Oprócz zaburzeń nastroju, są jeszcze zaburzenia poznawcze, motywacyjne i fizyczne. Nie wszystkie muszą być zdiagnozowane jako ,,depresyjne”, lecz im jest ich więcej i im bardziej dynamiczna któraś z tych grup, tym większa pewność, że człowiek cierpi na depresję.
Zaburzenia nastroju
Gdyby zapytać pacjenta w depresji, jak się czuje, w odpowiedzi użyje następujących przymiotników: smutny, załamany, zgaszony, bezradny, beznadziejny, samotny, nieszczęśliwy, przygnębiony, bezwartościowy, upokorzony, zawstydzony, zaniepokojony, bezużyteczny, winny. Smutek i wina są oczywistymi objawami depresji. Ludzie cierpiący z jej powodu często nie są w stanie powstrzymywać się od płaczu, jednak nastrój zależy również od pory dnia. Zwykle najgorsze samopoczucie pojawia się rano, a w ciągu dnia nastrój się poprawia.
Oprócz smutku i winy w depresji powszechny jest również niepokój, a także brak gratyfikacji i czerpania radości z życia. Przestają cieszyć czynności, które kiedyś dawały satysfakcję. Utrata zainteresowania początkowo dotyczy kilku zajęć, lecz wraz z nasilaniem się depresji zaczyna obejmować prawie wszystkie działania człowieka. Hobby, życie rodzinne i towarzyskie, a nawet jedzenie przestają być źródłem przyjemności.
Zaburzenia poznawcze
Osoby w depresji mają negatywny obraz własnej osoby i niskie poczucie wartości. Jeśli pojawi się w ich życiu jakieś niepowodzenie, mają tendencję do brania odpowiedzialności za to, co się stało i w samych sobie upatrują źródło niepowodzenia. Uznają siebie za gorszych od innych, niekompetentnych. Oprócz negatywnego nastawienia do samych siebie, osoby w depresji niemal zawsze są negatywnie nastawione do przyszłości. Pesymistycznie patrzą w przyszłość, z poczuciem beznadziejności i przekonaniem, że ich działania są z góry przesądzone.
Zaburzenia motywacji
Ludzie chorujący na depresję mogą mieć spore problemy ze wstawaniem rano z łóżka, podejmowaniem codziennych aktywności, chodzeniem do pracy, nawet oddawaniu się rozrywce. Podejmowanie jakichkolwiek decyzji może być dla osób cierpiących na depresję przytłaczające i przerażające. Lęk przed popełnieniem błędu może wręcz paraliżować. W formie skrajnej taki brak inicjatywy nazywany jest ,,paraliżem woli”. U osób, których dotyka, obserwuje się niezdolność do dokonywania nawet niezbędnych do życia czynności. Osoby takie trzeba wyciągać z łóżka, ubierać, karmić. W silnych stanach depresyjnych może dojść do znacznego spowolnienia psychoruchowego.
Objawy fizyczne
Wraz z pogłębianiem się depresji wszelka radość, która przysparzała chęci do życia, zanika i pociąga za sobą pogorszenie kondycji zdrowotnej. Częstym objawem depresji jest utrata apetytu. W umiarkowanej i silnej depresji następuje spadek masy ciała, choć w łagodnych stanach może pojawić się jej wzrost.
Kolejnym objawem są zaburzenia snu. Pacjenci często mają problemy z zasypianiem, a jeszcze częściej z wybudzaniem się wcześnie rano, co sprawia, przez resztę dnia towarzyszy im poczucie zmęczenia.
Warto pamiętać, że u poszczególnych osób objawy mogą występować w różnych konstelacjach i w różnym nasileniu, więc obraz kliniczny depresji jest bardzo zróżnicowany i wymaga indywidualnej analizy.
Kiedy udać się do lekarza?
Jeżeli 50% czasu nieprzeznaczonego na sen wypełnia smutek, człowiek traci zainteresowanie tym, co wcześniej sprawiało mu przyjemność, odczuwa niższy poziom energii przejawia zaburzenia snu (płytki, przerywany sen, koszmary senne), ma silne lęki, zaburzenia koncentracji, doświadcza słabości lub bólu niewspółmiernego do stanu somatycznego, przejawia drażliwość, agresję, wahania nastroju, myśli samobójcze wówczas warto skonsultować taki stan z lekarzem.
Depresja może być skutecznie leczona i nie warto unikać kontaktu z lekarzem psychiatrą czy terapeutą. Nieleczona powoduje znaczne obniżenie jakości życia, powoli zabiera człowiekowi wszystko, co daje mu poczucie szczęścia i spełnienia. Jak podstępny złodziej pod maską wielu objawów kradnie ludziom radość życia. Może nawet powodować, że życie cierpiącego z jej powodu człowieka staje się zagrożone.
Literatura:
Kosowicz M. (2010), „Świadome życie w chorobie i leczeniu” w: A. Jurczyszyn, A. B. Skotnicki (red.), „Szpiczak mnogi. Kompleksowa diagnostyka i terapia”, Wrocław: Wydawnictwo Medyczne Górnicki.
Mikuła M., Mikuła K. (2011), „Problemy psychologiczne osób z chorobą nowotworową” w: A. Jurczyszyn, A. B. Skotnicki (red.), „Jak aktywnie żyć z nowotworem. Poradnik”, Kraków: Fundacja Centrum Leczenia szpiczaka.
Seligman M. E.P, Walker E.F, Rosenhan D. L. (2003), „Psychopatologia” (rozdz.7., str. 268-323), Poznań: Wyd. ZYSK I S – KA.
