Dowód osobisty to dokument pozwalający m.in. na stwierdzenie tożsamości, obywatelstwa czy przekraczanie granic państwowych w niektórych krajach (np. w UE), dlatego też tak istotne jest, aby wszystkie znajdujące się na nim dane osobowe gwarantowały bezpieczeństwo prawne i odpowiednio chroniły na wypadek utraty lub nieuprawnionego użycia przez osoby trzecie. Mając na uwadze m.in. postępy technologiczne ustawodawca zdecydował się na przestrzeni ostatnich lat na wprowadzenie wielu zmian w dowodzie osobistym, w tym do ponownego umieszczenia w nim wzoru własnoręcznego podpisu. Czy decyzja ta była słuszna?
Dane osobowe w dowodzie osobistym
W dowodzie osobistym wydanym po 7 listopada 2021 r. znajdują się takie dane jak: imię lub imiona i nazwisko, nazwisko rodowe, imiona rodziców, data i miejsce urodzenia, płeć, zdjęcie, podpis (jeżeli osoba ukończyła 12 rok życia, chyba że nie może złożyć podpisu), numer PESEL i obywatelstwo. W e – dowodzie zamieszczone są natomiast informacje na temat samego dokumentu: seria i numer, data wydania, ważność, organ wydający i numer CAN (numer zapisany na awersie oraz rewersie jako kod kreskowy).
Dowód osobisty a regulacje prawne
Kwestie dot. dowodów osobistych zostały uregulowane w ustawie z dnia 6 sierpnia 2010 r. o dowodach osobistych (Dz.U. Nr. 167, poz.1131), a także w odniesieniu do warstwy elektronicznej w rozporządzeniu Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z dnia 26 lutego 2019 r. w sprawie warstwy elektronicznej dowodu osobistego (Dz.U. 2025 poz. 267).
Co to jest własnoręczny podpis i czemu służy?
W polskich przepisach brak jest jednoznacznej definicji, czym jest własnoręczny podpis. Nie mniej jednak w orzecznictwie (uchw. SN z 30.12.1993 r., III CZP 146/93, Legalis; post. SN z 17.06.2009 r., IV CSK 78/09; wyr. SN z 4.12.2019 r., I CSK 495/18, Legalis) można spotkać się ze stwierdzeniem, że własnoręczny podpis to znak graficzny związany z nazwiskiem danej osoby, napisany własną ręką. Składa się on z cech indywidualnych, wyróżniających go na tle innych, co ma służyć bezpieczeństwu prawnemu użytkownika i stanowić dodatkowe zabezpieczenie przed fałszowaniem dokumentów i podrabianiem tożsamości. W dowodzie osobistym wydawanym od listopada 2021 r. widnieje skan własnoręcznego podpisu, jakim posługujemy się na co dzień. Warto zaznaczyć, że w przypadku odmowy złożenia takiego podpisu, dowód nie zostanie wydany.
Usunięcie z dowodu osobistego wzoru własnoręcznego podpisu w 2014 r.
Zgodnie z nowelizacją, która weszła w życie 1 marca 2014 r. z dowodu osobistego usunięto własnoręczny podpis oraz adres zameldowania. W uzasadnieniu podkreślano, że dane adresowe nie są informacją dot. tożsamości danej osoby, dlatego nie było konieczne, aby dane te były w dowodzie osobistym. Przedmiotowa zmiana związana była również z uchyleniem obowiązku meldunkowego wynikającego z ustawy z dnia 24 września 2010 r. o ewidencji ludności (Dz.U. z 2016 r. poz. 722 ze zm.). W Ministerstwie podkreślano również, że własnoręczny podpis w dowodzie dodatkowo narażał użytkownika na utratę i nieuprawnione użycie przez osoby trzecie, z czym nie zgadzała się duża część ekspertów i przez co przedmiotowa zmiana była mocno krytykowana.
Nowy e – dowód, czyli zmiany od 2019 r.
Największe zmiany dot. dowodów osobistych zostały jednak wprowadzone 4 marca 2019 r. Nowy dowód, zwany również e – dowodem, różniący się od „zwykłego” dowodu osobistego m.in. tym, że posiada warstwę elektroniczną z wbudowanym niewidocznym chipem pozwalającym m.in. na komunikację z administracją publiczną, służbą zdrowia czy podmiotami komercyjnymi a nawet do podpisywania dokumentów podpisem elektronicznym.
Wzór własnoręcznego podpis ponownie w dowodzie
Od 8 listopada 2021 r. w dowodach osobistych ponownie wprowadzono zmiany. Ustawodawca dodał drugą cechę biometryczną, tj. odciski palców oraz przywrócił wzór własnoręcznego podpisu posiadacza dokumentu w warstwie graficznej. Na dowodzie widoczna jest flaga państwowa na tle flagi UE.
Pozostałe dokumenty
Zgodnie z przepisami ustawy z dnia 27 stycznia 2022 r. o dokumentach paszportowych (Dz.U.2022 poz. 350) na paszporcie widnieje własnoręczny podpis. W przypadku innych instytucji, takich jak np. banki, to od banku zależy, czy użytkownik na odwrocie karty do bankomatu będzie miał obowiązek umieścić swój własnoręczny podpis. Powinno być to jasno określone w regulaminie lub umowie zawartej między stronami.
Podsumowanie
Dowód osobisty to dokument pozwalający m.in. na stwierdzenie tożsamości, obywatelstwa czy przekraczanie niektórych granic państwowych, dlatego musi on gwarantować odpowiedni poziom bezpieczeństwa prawnego obywatelom. W minionych latach ustawodawca wprowadził szereg zmian dot. dowodów osobistych, w tym odnoszących się do usunięcia z dowodu wzoru własnoręcznego podpisu na mocy nowelizacji ustawy o dowodach osobistych w 2014 r. Należy przy tym zaznaczyć, że odwołujący się do indywidualnych cech danej osoby własnoręczny podpis stanowi dodatkowe zabezpieczenie przed fałszowaniem dokumentów i podrabianiem tożsamości, dlatego też pozytywnie należy ocenić ponowne umieszczenie go przez ustawodawcę w dowodach osobistych wydawanych od listopada 2021 r.
Bartłomiej Heichel, LL.M.
Colectiva Inicjatyw Społecznych i Prawnych
