W ciągu całego swojego życia większość z nas bierze całe mnóstwo leków. A co gorsza, wiele z nich bierzemy na podstawie samodzielnej decyzji i własnego planu dawkowania… Jest to problemem, bo w ten sposób zamiast pomagać swojemu zdrowiu – szkodzimy. Jak zatem się leczyć, by nie działać na swoją niekorzyść.
O tym, że zjawisko samoleczenia jest problemem w naszym społeczeństwie możemy dowiedzieć się, analizując wyniki Komunikatu z badań CBOS nr 158/2016 „Leki dostępne bez recepty i suplementy diety”. W przypadku grupy takich leków jak antybiotyki, krople do nosa, leki nasenne i leki IPP niepokojące są zwłaszcza takie zjawiska:
- Szacuje się, że leki dostępne bez recepty i suplementy diety stosuje niemal dziewięciu na dziesięciu dorosłych.
- Ponad jedna czwarta badanych (28%) twierdzi, że zdarzyło im się stosować leki dostępne bez recepty w niewłaściwy sposób.
Niestety, w naszym społeczeństwie popularne jest również zjawisko „pożyczania” leków dostępnych wyłącznie na receptę od bliskich czy sąsiadki oraz leczenie się lekami, które gromadzimy w domowych apteczkach po zakończonej kuracji.
Jak widać, my, Polacy, uwielbiamy się leczyć samodzielnie ale… najczęściej robimy to w niewłaściwy sposób. Pomaganie sobie na własną rękę w bólu czy w chorobie nie jest złe, ale trzeba to robić rozsądnie.
Antybiotyki
- To leki dostępne wyłącznie na receptę, mogą być stosowane tylko przez pacjenta, któremu taką terapię zalecił lekarz. Są najskuteczniejsze, jeśli ich ordynację poprzedzi wykonanie antybiogramu, jednak nie zawsze są możliwości i czas, aby go wykonać.
- Istnieją dwa podstawowe sposoby ich działania: bakteriobójcze, czyli jak sama nazwa wskazuje zabijające bakterie, oraz bakteriostatyczne – hamujące podziały i wzrost bakterii. Antybiotyk nie jest więc lekiem na wirusy.
- Nie wolno samodzielnie przerywać zaleconej przez lekarza antybiotykoterapii. Ustąpienie objawów wcale nie oznacza, że antybiotyk zlikwidował wszystkie bakterie – mogła zostać jeszcze niewielka ilość bakterii i to tych najbardziej odpornych. Przerwanie leczenia powoduje, że bakterie znów zaczną się rozmnażać i objawy powrócą. Powrót, tzw. drugi rzut choroby, nie będzie już tak prosty do opanowania i prawdopodobnie ten sam antybiotyk nie zadziała – ponieważ przerwanie leczenia wyselekcjonowało najbardziej oporne szczepy patogenu.
- Częste zażywanie antybiotyków osłabia organizm, bo prowadzi do wzrostu oporności bakterii i może sprawić, że nawet duże dawki antybiotyku nie zadziałają.
- Bardzo ważną kwestią jest regularne przyjmowanie antybiotyków.
- Odstęp między kolejnymi dawkami ustala lekarz – tak, by stężenie antybiotyku w organizmie było stałe i zapobiegało namnażaniu bakterii. Nieregularne zażywanie antybiotyku powoduje okresowe zmniejszenie jego stężenia, w czasie którego bakterie ponownie się namnażają.
- Antybiotyki zabijają wszystkie bakterie: zarówno te chorobotwórcze, jak i te pożyteczne dla naszego organizmu. Dlatego w antybiotykoterapii konieczne jest uzupełnianie flory przewodu pokarmowego osłoną zawierającą bakterie probiotyczne, naturalnie zasiedlające przewód pokarmowy.
- Spożywanie jogurtów i kefirów nie powinno być stosowane jako alternatywa dla preparatów probiotycznych. Nie zawsze przetwory mleczne zawierają odpowiednią ilość i odpowiednie szczepy bakterii, w przeciwieństwie do wyselekcjonowanych i przebadanych probiotyków z apteki.
Leki przeczyszczające
- Po środki przeczyszczające mogą sięgnąć wyłącznie osoby, które tylko chwilowo zmagają się z zaparciami. Ale i one powinny uważać, by nie przesadzić z ilością i czasem ich stosowania.
- Trzeba pamiętać, że ziołowe leki przeczyszczające to nadal leki (choć produkowane na bazie ziół), dlatego ich działanie również może być niebezpieczne i szkodliwe.
- Mimo powszechnej opinii, że leki ziołowe są naturalne, te, które działają przeczyszczająco zawierają bardzo silne substancje z grupy tzw. antranoidów – powodują one podrażnienie jelita i jego szybsze skurcze – nie jest to w żadnym wypadku działania naturalne.
- Skutkami ubocznymi przyjmowania leków przeczyszczających są m.in. skurcze i bóle brzucha, biegunka, nudności, wymioty, krew w kale oraz uczucie dyskomfortu.
- Leki przeczyszczające mogą nas szybko uzależnić, zarówno psychicznie, jak i fizycznie: nasze jelita przyzwyczajone do nienaturalnej stymulacji, po odstawieniu leku rozleniwiają się, powodując jeszcze silniejsze zaparcia.
- Te leki mogą również doprowadzić do zaburzeń wodno-elektrolitowych organizmu – przyspieszona perystaltyka jelita grubego powoduje, że nie ma czasu na odzyskanie z jelit wody. A razem z wodą organizm traci magnez, wapń i potas, co prowadzi do skurczów mięśni i zaburzeń rytmu serca.
Krople do nosa
Krople do nosa są powszechnie stosowane i bardzo łatwo je kupić. Jest ich całe mnóstwo, ale większość z nich zawiera w swoim składzie ksylometazolinę – składnik, który może uzależnić i prowadzić po dłuższym czasie stosowania do:
- Przesuszenia śluzówki nosa,
- Silnego podrażnienia i opuchlizny, co w konsekwencji powoduje uczucie zatkanego nosa i konieczność kolejnego zaaplikowania dawki kropli. Powstaje mechanizm tzw. “błędnego koła” – krople zatykają nos, zamiast go odtykać,
- Krwawienia i rany wewnątrz nosa, a nawet nieodwracalne uszkodzenia przegrody.
Zatem stosowanie kropli do nosa również może być niebezpieczne i prowadzić do powstania poważniejszych problemów zdrowotnych. Bezpiecznie można je zażywać do 5 dni i dobrze jest je łączyć z preparatami do higieny nosa np. aerozolem z solą morską.
Leki nasenne
- Należy pamiętać, że przewlekłe zaburzenia snu mogą mieć związek z chorobami somatycznymi lub psychicznymi, a z tych nie wyleczy nawet najlepsza tabletka nasenna.
- Leki nasenne możemy stosować wyłącznie krótkotrwale, gdy jesteśmy zdrowi, a nasze kłopoty ze snem wynikają ze zmiany strefy czasowej na egzotycznych wakacjach, trudnych warunków zasypiania (np. głośna impreza u sąsiadów) itp.
- Leki nasenne, choć przynoszą ulgę, są naprawdę bardzo niebezpieczne! Już po kilku tygodniach stosowania możemy odczuwać efekty silnego uzależnienia, a dodatkowo mogą one wchodzić w niebezpieczne interakcje z innymi środkami.
- Leki nasenne uzależniają również psychicznie – osoba przyzwyczajona do ich zażywania odczuwa lęk przed odstawieniem: boi się, że nie zaśnie bez wieczornej tabletki, a dodatkowy stres wzmaga problemy z zasypianiem.
- Stosowanie silnych leków nasennych może powodować problemy z koncentracją i pamięcią, a także zaburzać koordynację ruchową i motorykę ciała – szczególnie niebezpieczne u osób starszych, u których upadek kończy się często poważnym złamaniem ze względu na częstą występująca osteoporozę.
Leki IPP
IPP to inhibitory pompy protonowej, czyli środki zmniejszające wydzielanie kwasu solnego w żołądku.
- Leki IPP są bezpieczne i raczej nie wywołują poważnych skutków ubocznych. Pacjenci tolerują je w większości bardzo dobrze, ale bez konsultacji z lekarzem można je brać maksymalnie dwa tygodnie, ciągle pamiętając o właściwym dawkowaniu.
- Te leki nie zadziałają od razu – maksymalny efekt ich działania odczuwalny jest dopiero po trzech dniach i tylko wtedy są właściwie przyjmowane. Oznacza to, że nie będą skuteczne jako środki doraźne – zażywane już po wystąpieniu dolegliwości.
- Leki IPP są skuteczne tylko jeśli zadziałają zanim kwas żołądkowy zacznie się wydzielać, a więc trzeba je zażyć na pół godziny przed pierwszym posiłkiem.
- Dłuższe przyjmowanie tych leków i przekroczenie dziennej dawki może skutkować wieloma dolegliwościami: bólem brzucha, zaburzeniami pracy przewodu pokarmowego, rozwojem patologicznych bakterii w układzie pokarmowym, a także zwiększonym ryzykiem ataku kamicy nerkowej u osób, które na nią cierpią.
- Leki IPP podnoszą pH w żołądku, co może wpływać niekorzystnie na wchłanianie innych leków potrzebujących kwaśnego środowiska, aby się wchłonąć.
- Przy używaniu leków IPP wskazana jest suplementacja witaminami i probiotykami.
Warto pamiętać!
Przyjmując leki warto pamiętać, że każdy lek niewłaściwie stosowany może zagrażać życiu lub zdrowiu. Dlatego:
- Leków na receptę absolutnie nie wolno zażywać bez ordynacji lekarza i zawsze należy przestrzegać zaleconego dawkowania i czasu terapii.
- Leki stosowane zbyt krótko mogą nie doleczyć choroby i spowodować jej nawrót. Leki stosowane za długo spowodują wystąpienie działań niepożądanych.
- Przed użyciem każdego leku należy zapoznać z dołączona do niego ulotką bądź skonsultować się z lekarzem lub farmaceutą.
_______________________________________________________________________
Patryk Cyb, magister farmacji
Materiał przygotowany przez Fundację Ziko dla Zdrowia, partnera społecznego Gminy Miejskiej Kraków. Więcej zdrowych porad Fundacji Ziko dla Zdrowia znajdziesz na www.zikodlazdrowia.org
