Każdego dnia dokonujemy różnych transakcji, często nawet nie będąc nieświadomym, zawieramy umowy, a do najbardziej powszechnych należy konsumencka umowa sprzedaży. Jako konsumentom przysługuje nam szczególna ochrona prawna, o czym przypominać ma obchodzony 15 marca Dzień Konsumenta.
Kim jest konsument?
Kwestia praw konsumenta uregulowana jest w wielu aktach prawnych, a do najważniejszych należy ustawa z 30 maja 2014 r. o prawach konsumenta oraz ustawa z dnia 23 kwietnia 1964 r. kodeks cywilny (w skrócie KC). Zgodnie z definicją zawartą w art. 221 KC za konsumenta uważa się osobę fizyczną dokonującą z przedsiębiorcą czynności prawnej niezwiązanej bezpośrednio z jej działalnością gospodarczą lub zawodową. Innymi słowy robiąc zakupy spożywcze do domu jesteś konsumentem.
Jakie prawa przysługują konsumentowi?
Konsument jako strona zasadniczo słabsza od świadczącego profesjonalne usługi przedsiębiorcy, cieszy się ze szczególnych uprawnień. Ma on prawo m.in. do rzetelnej informacji, a przedsiębiorca nie może np. stosować reklam wprowadzających klienta w błąd. Konsument może też dochodzić swoich praw od przedsiębiorcy w przypadku niezgodności zakupionego towaru z umową, żądając wymiany, obniżenia ceny lub odstąpienia od umowy. Dokonując zakupu przez Internet sprzedawca ma możliwość skorzystania z prawa odstąpienia bez podawania przyczyny w terminie 14 dni, ponosząc w takiej sytuacji tylko koszty przesyłki. Co ważne w przypadku reklamacji nie ma konieczności przedłożenia paragonu. Wystarczy potwierdzenie płatności (np. wyciąg z konta) czy nawet zeznanie świadka, który potwierdzi okoliczność zakupu reklamowanego produktu. W przypadku sprzedaży na platformach internetowych takich jak Allegro czy eBay dostawca platformy ma obowiązek poinformować kupujących, czy dany sprzedawca to osoba fizyczna czy przedsiębiorca.
Do kogo zwrócić się o pomoc?
Każdy ma prawo składać skargi i zawiadomienia do Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów. W razie stwierdzenia naruszenia Prezes UOKiK może zakazać stosowania określonych działań, nakazać usunięcia skutków lub nałożyć karę finansową w wysokości nawet do 10 % obrotu firmy za rok poprzedni. Konsumenci mogą także uzyskać informację dzwoniąc na Infolinię czy kontaktując się z miejskimi (powiatowymi) rzecznikami konsumentów. Pamiętajmy, że istnieje wiele organizacji pozarządowych, działających na rzecz ochrony praw konsumenta takich jak: Federację Konsumentów czy Stowarzyszenie Konsumentów Polskich.
Kiedy możemy mówić o naruszeniu?
O naruszeniu możemy mówić w przypadku stosowania przez przedsiębiorcę praktyk godzących w zbiorowe interesy konsumentów, tj. sprzecznych z prawem lub dobrymi obyczajami. Do takich praktyk zaliczymy np. brak udzielenia konsumentowi rzetelnej informacji na temat danego produktu czy stosowanie przez przedsiębiorcę w umowach tzw. klauzul abuzywnych, czyli naruszających interesy konsumenta. Zgodnie z informacją podaną na stronie UOKiK, w 2023 r. prezes urzędu wydał 1000 decyzji i nałożył łącznie 612 mln zł kary. Najwyższa kara została nałożona na koncern Jeronimo Martins za wprowadzanie klientów w błąd i wyniosła 160 mln zł. Przedsiębiorca ma możliwość odwołania się od decyzji prezesa UOKiK do Sądu Ochrony Konkurencji i Konsumentów.
Zakupy przez Internet i poza lokalem przedsiębiorstwa
Do umów powszechnie zawieranych w życiu codziennym należą umowy zawierane poza lokalem przedsiębiorstwa a także umowy zawierane na odległość. Do tych pierwszych zalicza się umowy zawierane między przedsiębiorcą a konsumentem np. na wystawie, wycieczce czy w domu konsumenta. Termin na odstąpienie w takim przypadku biegnie od dnia zawarcia umowy. W przypadku braku poinformowania konsumenta o prawie do odstąpienia termin zostaje wydłużony do 12 miesięcy. W przypadku umowy zawartej na odległość, czyli np. towarów zakupionych przez Internet termin na odstąpienie wynosi 14 dni i biegnie od momentu otrzymania nabytego produktu. Przy zakupie rzeczy dostarczanej w częściach termin biegnie od momentu otrzymania ostatniej z nich.
15 marca – Dzień Konsumenta
O znaczeniu praw konsumenta przypominać ma ustanowiony na 15 marca – Dzień Konsumenta. Jest to święto, które po raz pierwszy obchodzono w USA w 1983 r., na pamiątkę wystąpienia prezydenta Johna F. Kennedy’ego z 1962 r. wygłoszonego w Kongresie, w którym stwierdził, że „konsumenci to my wszyscy”. W Polsce Dzień Konsumenta obchodzony jest od 2000 r. i jest to dzień, w którym organizuje się m.in. kampanie społeczne mające na celu zwiększenie świadomości na temat praw konsumenta.
Konsument jako osoba fizyczna zawierająca umowy niezwiązane bezpośrednio z jego działalnością gospodarczą lub zawodową ma szczególną ochronę prawną. Jego prawa uregulowane są w wielu aktach prawnych, a do najważniejszych należą: ustawa o prawach konsumenta oraz kodeks cywilny. Pamiętaj, że jako konsument masz prawo do m.in. rzetelnej informacji, reklamacji w przypadku niezgodności zakupionego towaru z umową a nawet odstąpienia od umowy w terminie 14 dni przy zakupie przez Internet bez podawania przyczyny. Przy reklamacji nie ma konieczności przedkładania paragonu, wystarczy potwierdzenie płatności (np. wyciąg z konta) czy nawet zeznania świadka. W przypadku naruszenia praw konsumenta można złożyć skargę lub zawiadomienie do UOKiK, miejskiego rzecznika konsumentów lub poinformować o tym organizacje pozarządowe działające na rzecz ochrony konsumentów. Obchodzony 15 marca Dzień Konsumenta ma na celu zwiększanie świadomości społecznej na temat praw konsumenta.
Bartłomiej Heichel, LL.M.
Colectiva Centrum Inicjatyw Społecznych i Prawnych
https://colectiva.pl/
