Koncentracja to zdolność mózgu do skupiania i utrzymywania uwagi na jednej czynności czy zagadnieniu. Człowiek rozwija tę umiejętność z wiekiem, ale możemy ten proces wspierać dodatkowo ćwiczeniami. Jak możemy pomóc naszym dzieciom ćwiczyć koncentrację?
Koncentracja uwagi zmienia się wraz z rozwojem układu nerwowego dziecka. Uwaga mimowolna wyzwalana jest przez nagłą zmianę w otoczeniu (np. głośny dźwięk, kolorowy przedmiot) i dominuje do około 3. roku życia. Z czasem u dzieci rozwija się uwaga dowolna – uruchamiana przez celowe skupienie się na danej rzeczy lub czynności. Uwaga dowolna kształtuje się przed okres przedszkolny i na początku wieku szkolnego.
Co ważne, koncentracja uwagi jest umiejętnością, którą można wspierać za pomocą różnych ćwiczeń. Są to codzienne czynności wykonywane razem z dzieckiem i wspólne zabawy, które nie wymagają żadnych specjalnych przedmiotów. Wystarczy rozglądnąć się w otoczeniu i wykorzysta to, co akurat mamy pod ręką. Poniżej przedstawiamy kilka propozycji.
Zabawy z wykorzystaniem dotyku
- Malowanie po plecach – rysujemy palcem po plecach zagadki przedstawiające różne przedmioty. Zadaniem dziecka jest zgadnięcie, co zostało narysowane. Warto wymieniać się z dzieckiem w zabawie – raz być malującym, a raz zgadującym.
- Co to za przedmiot – dziecko zamyka oczy i wyciąga przed siebie otwartą dłoń. Na dłoni dziecka kładziemy przedmiot (np. rękawiczkę, łyżkę, spinkę do włosów, muszelkę). Zadaniem dziecka jest odgadnięcie co to za rzecz.
- Co łączy te rzeczy – modyfikacja zabawy opisanej powyżej. Dajemy dziecku kilka różnych przedmiotów, które łączy jakaś wspólna cecha (np. mają drewniane elementy). Dziecko za pomocą zmysły dotyku zgaduje co to za rzeczy i wskazuje ich wspólne cechy.
Zabawy z wykorzystaniem słuchu
- Słuchanie ciszy – wsłuchujemy się w odgłosy w domu lub w otoczeniu (np. w czasie spaceru). Staramy się wskazać, jakie dźwięki słychać w ciszy.
- Co to za dźwięk – prezentujemy dziecku różne odgłosy, a jego zadaniem jest wskazać co to za dźwięk. Możemy skorzystać z dostępnych w internecie dźwięków (np. instrumentów muzycznych, sprzętów w domu, odgłosów zwierząt) albo samodzielnie wydać dźwięk, korzystając z tego, co akurat mamy w domu (np. zagrać na garnku, przesypać makaron do pojemnika, podlać kwiaty).
- Czytanie bajek – wspólne czytanie bajek to rytuał nie tylko budujący bliskość, ale także świetna okazja do ćwiczenia koncentracji na słuchanym tekście. Po przeczytaniu fragmentu bajki można zadać dziecku zagadki, dotyczące bohaterów lub fabuły.
- Klaskanie przy jednym słowie – czytając bajki, można umówić się z dzieckiem, że jego zadaniem będzie klaśnięcie w dłonie na dźwięk danego słowa (np. imienia jednego z bohaterów bajki). Klaskać można nie tylko w dłonie, ale także stopami lub dłońmi w kolana. Im więcej twórczych modyfikacji, tym ciekawiej.
Zabawy z wykorzystaniem wzroku
- Znikające przedmioty – dziecko rozgląda się po pokoju i stara się zapamiętać układ rzeczy, a potem na chwilę wychodzi do innego pomieszczenia. W tym czasie zmieniamy miejsca kilku przedmiotów albo je chowamy. Dziecko wraca do pokoju i zgaduje, co się zmieniło lub zniknęło.
- Co się zmieniło – wybieramy kilka różnych przedmiotów i kładziemy je w szeregu przed dzieckiem. Dziecko zapamiętuje ich układ, a następnie zamyka oczy. Zmieniamy ułożenie przedmiotów, a zadaniem dziecka jest odkrycie, czym różni się nowy układ.
- Puzzle – możemy wykorzystać puzzle, które mamy w domu i wspólnie je ułożyć albo zrobić nowe puzzle np. rozcinając obrazki z gazet.
Zabawy z wykorzystaniem ruchu
- Sokole oko – podczas spaceru czy podróży możemy mieć wspólne wyzwanie polegające np. na znalezieniu jak największej liczby zielonych samochodów, policzeniu psów, które mijamy, najszybszym wyszukaniu przedmiotów łączących określone cechy (drewnianych i podłużnych, kolorowych i miękkich).
- Dyrygent (zabawa grupowa do wykorzystania np. podczas spotkań rodzinnych) – domownicy siadają w kole. Jedna osoba wychodzi do innego pomieszczenia. W tym czasie pozostali wybierają spośród siebie dyrygenta, który będzie pokazywał jakiś dowolny ruch (np. klaskanie, głaskanie się po brzuchu, naprzemienne podnoszenie rąk do góry). Pozostałe osoby mają za zadanie naśladować dyrygenta, który co chwilę zmienia pokazywany ruch. Zadaniem dziecka zgadującego jest odgadnięcie, kto jest dyrygentem grupy.
Zabawy słowne
- Słowo na ostatnią literę – na zmianę z dzieckiem wymawiamy wyrazy zaczynające się na literę, na którą kończyło się poprzednie słowo.
- Najwięcej nazw w 2 minuty – na zmianę z dzieckiem wymieniamy słowa z określonej kategorii, np. nazwy zwierząt, owoce, imiona na literę „B”. Możemy wprowadzić limit czasowy i wymieniać słowa np. w ciągu tylko 2 minut.
- Jakim przedmiotem jestem – wybieramy przedmiot w otoczeniu, w który chcielibyśmy się zamienić. Opisujemy go w formie zagadki dla drugiej osoby np. „jestem zielony, lubię wodę i ciągle rosnę…”
- Wierszyki, rymowanki, łamańce językowe – wspólnie uczymy się ich i staramy powtarzać.
Bibliografia:
- Franczyk Anna, Krajewska Katarzyna, „Skarbiec nauczyciela-terapeuty (na bazie własnych doświadczeń z pracy terapeutycznej)”, Impuls, Kraków 2015.
- Sikorska Iwona, „Trening koncentracji. Jak rozwijać uwagę i pamięć dziecka”, Wydawnictwo Edukacyjne, Lublin 2010.
